Programma Duurzame toekomst

Er gebeurt veel om ons heen op het gebied van duurzaamheid. Ondernemers, inwoners, verenigingen, instellingen en de woningbouwcorporatie zijn actief bezig hun omgeving duurzamer te maken. Als gemeente hebben we hier soms een directe, maar vaak ook een indirecte rol. Dat doen we vanuit onze visie op duurzaamheid die in het Programmaplan Duurzaamheid opgenomen is. Hierbij zijn er veel raakvlakken met andere beleidsterreinen. Zowel in het fysieke domein, het sociale domein en de eigen bedrijfsvoering. Veel van de concrete resultaten uit dit programma worden ook gerealiseerd binnen andere programma’s. 

Programma Duurzaamheid

In het Programmaplan Duurzaamheid hebben we ons tot doel gesteld dat Borne in 2050 een klimaat neutrale gemeenschap is. Conform het Raadsakkoord is Borne CO2-neutraal in 2050, in 2030 is daarvan 49% (ten opzichte van 1990) bereikt. Met CO2 worden hierbij naar huidig inzicht meerdere broeikasgassen bedoeld die een negatief effect hebben op de opwarming van de aarde. Daarbij hanteren we de volgende strategische uitgangspunten: 

1. Duurzaam handelen is de norm bij plannen, projecten en processen; 
2. Duurzaamheidsthema’s worden integraal benaderd en betrokken bij maatschappelijke vraagstukken en opgaven. 

Energietransitie 

De doelstelling: “Borne is in 2050 een klimaatneutrale gemeente. De inwoners van Borne zijn zich groeiend bewust van hun directe invloed op het energiegebruik en handelen daar ook naar. Alle gebruikte energie in 2050 is 100 % duurzaam en iedereen is zich ervan bewust dat hier zuinig mee omgegaan moet worden.” Dit wordt gedaan langs drie strategische pijlers: energiebesparing, transitievisie warmte (het warmteprogramma) en opwekking van hernieuwbare elektriciteit uit zon. Dat laatste ook aansluitend op de visie van het nieuwe provinciale beleid voor zonnevelden. Concrete doelstellingen binnen de energietransitie (wat willen we bereiken) zijn: 

1. Totale CO2-uitstoot reductie bedraagt 49% in 2030 ten opzichte van het uitstoot niveau van 1990; 
2. Netto gemiddelde groei van het elektriciteitsgebruik van koopwoningen is maximaal 2.5% ten opzichte van voorgaand jaar; 
3. Netto gemiddeld aardgasverbruik van huishoudens met aardgasaansluiting is minimaal 0.5% gedaald ten opzichte van voorgaand jaar; 
4. Woningen hebben in 2050 minimaal het label B; 
5. Kantoren hebben minimaal het label C; 
6. In 2030 is 20% van de warmtevraag van gebouwen in Borne verduurzaamd; 
7. In 2030 is 40% van de elektriciteitsvraag van gebouwen in Borne duurzaam opgewekt.

Circulaire economie

Met een volledig circulaire economie realiseert Borne dat grondstoffen, goederen en materialen zo efficiënt mogelijk gebruikt worden zodat er zo min mogelijk waarde verloren gaat. Om dat te bereiken staat het concept van kringlopen centraal. Hierbij keren grondstoffen en materialen zoveel mogelijk terug in een vergelijkbaar product. Dat wil zeggen een product of dienst met dezelfde functie. Concrete doelstelling binnen circulaire economie (wat willen we bereiken) is: Borne brengt de hoeveelheid restafval per inwoner per jaar terug naar 50kg in 2030 en daarvan recyclen we minimaal 50% tot opnieuw inzetbare grondstoffen. 

Natuur, milieu en landschap

Borne is in 2050 klimaatbestendig en werkt op langere termijn aan een gezonde en klimaatbestendige leefomgeving (zie ook programma Wonen en leven, openbare ruimte onder klimaat). De wijken en dorpen zijn voldoende beschermd tegen overvloedige neerslag, droogte en hitte. De raad heeft in het raadsakkoord opgenomen de biodiversiteit te willen verbeteren. We zetten in op een economisch sterk buitengebied vanuit de balans tussen agrarisch landgebruik en de kwaliteit van onze natuur en landschap. Maar we kijken ook naar de groeimogelijkheden van de toeristische sector, de mogelijkheden voor economische activiteiten en de kwaliteit van leef- en werkomgeving voor onze inwoners. Dit in verbinding met bodem, water en lucht. Dat maakt ons buitengebied voor de toekomst sterker en is gunstig voor de leefbaarheid.

Bedrijvigheid en ondernemersklimaat

Borne heeft een levendig en compact centrum. Er is weinig leegstand. Uit het recente koopstromenonderzoek blijkt dat Borne goed scoort als het gaat om dagelijkse verkooppunten en recreatieve verkooppunten. En natuurlijk draagt de goed werkende samenwerking met de BBO, evenementenorganisatoren, bedrijven hieraan bij. 

Een bloeiend economisch klimaat trekt ook weer nieuwe bedrijvigheid aan. Dit laatste is ook in Borne te zien. Kijkend naar de middenstand, vooral in het centrum, dan zien we ook veel bezoekers uit de omgeving die afkomen op de ontspannen sfeer en het gevarieerde aanbod. Door het groene karakter van de gemeente en de vele culturele activiteiten die hier plaatsvinden komen ieder jaar meer toeristen naar Borne, de kerkdorpen en het karakteristieke buitengebied. 

Vrijetijdsecenomie

In 2023 is de visie ‘Vrijetijdseconomie 2022-2032’ vastgesteld. Met deze visie wordt gestreefd naar een waardevolle vrijetijdseconomie die een optimale bijdrage levert aan de vitaliteit van Borne en het welzijn van de inwoners. Om deze ambitie te bereiken zet de visie in op de volgende vier doelen:

1. Versterken van de dagrecreatieve sector en ruimte geven aan de verblijfsrecreatieve sector; 
2. Versterken en professionaliseren van de citymarketing en informatievoorziening; 
3. Verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte en het landschap; 
4. Beter beleefbaar en toegankelijk erfgoed. 

Deze visie sluit aan op de regionale visie van Marketing Twente (Perspectief vrijetijdseconomie Twente 2030).

Programma Duurzaamheid 

De doelen in het Programmaplan Duurzaamheid willen wij bereiken door: 

1. De inzet op de ondersteuning van onze inwoners; 
2. We leggen de focus op betaalbare oplossingen voor iedereen; 
3. We kiezen voor de meest duurzame oplossing per euro; 
4. We geven het goede voorbeeld. 

Ook voor 2025 wordt, net als voor 2024, een uitvoeringsplan gemaakt. Dit wordt uiterlijk in het eerste kwartaal van 2025 ter informatie aan de raad aangeboden. 

Energietransitie 

Energiebesparing 

Het stimuleren en faciliteren van energiebesparende maatregelen blijft ook in 2025 de pijler uit de Energievisie. Hierop wordt in de uitvoering de meeste capaciteit en middelen ingezet. Alles wat we aan de voorkant kunnen besparen hoeven we niet meer te verduurzamen. Het Energieloket, de Energiewinkel en de Energiecoaches/Fix brigade worden in opdracht van de gemeente Borne door de Stichting Duurzame Initiatieven Borne (DiBo) uitgevoerd. De gemeente faciliteert particuliere huishoudens (Duurzaam Wonen Lening) en gebruikers van zakelijk onroerend goed (Energiefonds Borne) met aantrekkelijke financieringen om huizen respectievelijk zakelijke panden te verduurzamen. 

De gemeente stelt een Soorten Management Plan (SMP) op waarin zij aangeeft waar welke bedreigde diersoorten in gebouwen (met name in spouwmuren) leven. Hierin geeft de gemeente aan welke vervangende verblijfplaatsen zij gaat creëren voor deze diersoorten als gevolg van isolatiemaatregelen aan woningen. Met dit plan vraagt de gemeente een provinciale omgevingsvergunning aan. Zodra de gemeente over deze vergunning beschikt kunnen huishoudens in de gemeente Borne isolatiemaatregelen aan hun woningen laten treffen zonder daarvoor een individuele omgevingsvergunning bij de provincie te hoeven aanvragen. De verwachting is dat het SMP in het vierde kwartaal van 2026 gereed is. 

Warmte transitie 

In het Warmteprogramma zijn over de beschikbare en geschikte duurzame warmteopties concrete cijfers opgenomen over de mate van duurzaamheid en over de betaalbaarheid. Deze informatie kan bewoners in de keuzeprocessen helpen in de uitwerking van het Warmteprogramma naar Wijkuitvoeringsplannen (WUP). De afgelopen jaren is getracht om met de bewoners van de wijk Wensink-Zuid te komen tot een WUP. Recent heeft dit geleid tot een evaluatie van dit proces. Naar aanleiding van deze evaluatie heeft het participatietraject hoe de wijk aardgasvrij te maken, een aantal wijzigingen gekregen. Enkele wijzigingen zijn het opstellen van objectieve toetsingscriteria, een duidelijke tijdsplanning en het inhuren van een adviesbureau met ervaring in het opstellen van een WUP om het participatieproces opnieuw vorm te geven. Het doel is om eind 2025 gedragen wijkkeuze uitgewerkt te hebben in een WUP voor Wensink-Zuid die de basis vormen voor de juridische verankering van de wijkkeuze in het Omgevingsplan. 

We verwachten na 2025, op basis van de ervaringen rond het eerste wijkuitvoeringsplan Wensink-Zuid, een versnelling in de totstandkoming van de WUP's te kunnen realiseren. 

Voor collectieve wijkoplossingen (warmtenetten) in de warmte transitie wordt van de gemeente een grotere regierol gevraagd. Verwacht wordt dat wetgeving hiervoor in de loop van 2025 vastgesteld wordt. Aan de samenwerking met de gemeenten Enschede en Hengelo, hoe deze rol praktisch in te vullen, zal ook in 2025 verder gewerkt worden.

Grootschalige opwekking 

Voor het Borns buitengebied zijn beleidsregels vastgesteld voor zonnevelden. In 2025 zetten we in om onze opgave van 20 Gwh/uur voor grootschalige opwekking in RES-verband (Regionale Energie Strategie) te realiseren. Daarbij wordt gestreefd naar minimaal 50% lokaal eigendom. De windinitiatieven die op dit moment door de provincie in procedure gebracht zijn vragen van de gemeente inzet om de belangen van Bornse inwoners zo goed mogelijk te borgen. 

Circulaire economie 

Circulaire economie moet in veel verschillende vakgebieden tot uiting komen. Daarom is in 2024 begonnen met het onderzoeken van de stand van zaken in Borne. Het koersdocument van de Twentse Gemeenten wordt in de tweede helft van 2024 in het college vastgesteld en op basis daarvan wordt gestart met de uitwerking van verdere stappen voor Borne (en voor Twente). In de eerste helft 2025 wordt een plan van aanpak opgesteld waarin de kansen voor Borne in beeld worden gebracht. 

Natuur, milieu en landschap

De transitieopgave voor het landelijk gebied zal ook voor het Bornse buitengebied (de Groene Poort) grote gevolgen hebben: klimaatverandering, verdroging, biodiversiteitsverlies, het energievraagstuk, de landbouwherstructurering en de stikstofproblematiek. Hoewel het nieuwe kabinet een streep heeft gezet door het oorspronkelijke transitiefonds (24 miljard) is er inmiddels wel €1,54 miljard beschikbaar gesteld aan de provincies voor de uitvoering van belangrijke projecten in het landelijk gebied. De provincie Overijssel ontvangt hiervan €234 miljoen waardoor de aanpak uit het (ontwerp) Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG) kan worden vervolgd. Dit PPLG is dus nog niet formeel vastgesteld maar een programma dat continu in beweging is. Het programma is mede afhankelijk van besluitvorming door het kabinet. Ook voor Borne heeft dit gevolgen. De toegekende € 234 miljoen zal in de periode 2024-2026 worden geïnvesteerd in maatregelpakketten voor agrariërs (aanpassen en verduurzamen bedrijven), afwaardering van gronden (omzetten agrarische bestemming naar natuur/bos), in de verschillende proeftuinen (zie hierna) en in 40 koploperprojecten die door de provincie zijn aangewezen. Borne (‘gebiedstransitie Groene Poort’) is één van de koploperprojecten waarvoor nu subsidiemogelijkheden zijn voor haalbare en realistische projecten op het gebied van de drie provinciale doelen: 

1. Een toekomstgerichte agrarische sector; 
2. Verbetering van leefbaarheid en economische kwaliteit; 
3. Versterking van de natuur door vermindering van stikstof en broeikasgassen en verbetering van water- en bodemkwaliteit. 

Deze subsidiemogelijkheden worden momenteel verder verkend en dit proces zal in 2025 een vervolg krijgen (concrete acties). Verder maakt Borne deel uit van het provinciale deelgebied Zuidoost Twente (ZOT: gemeente(Borne, Hengelo, Enschede, Haaksbergen en de Hof van Twente) Dit deelgebied is aangewezen als provinciale proeftuin ‘Governance’ waarin Borne samen met de andere 4 gemeenten en de diverse gebiedspartners (onder andere waterschap, natuurorganisaties, landgoederen en LTO) werkt aan een gezamenlijke gebiedsagenda en een verkenning voor een aparte uitvoeringsorganisatie landelijk gebied. Kort samengevat is deze verkenning (ook wel het ‘Bod van ZOT’ genoemd) het initiatief van de vijf gemeenten. Samen willen zij verantwoordelijkheid nemen voor een aparte uitvoeringsorganisatie om de PPLG-opgaven samen met de gebiedspartners te realiseren. Bestuurlijk is dit aanbod als ontwikkelrichting omarmd. Echter, daarbij is wel geconstateerd dat diverse zaken nog verder uitgewerkt zullen moeten worden. Dit proces zal in 2025 worden vervolgd (onder andere via ambtelijke en bestuurlijke ‘gebiedstafels’). Maar inmiddels is er, als gevolg van het schrappen van het Nationaal Programma Landelijk Gebied door het nieuwe kabinet, onduidelijkheid of de provincie Overijssel door wil met het PPLG en de gebiedsgerichte aanpak. Duidelijk is dat de doelen voor natuur, water en klimaat nog niet van tafel zijn, maar het is onduidelijk wat dit betekent voor de huidige provinciale (gebiedsgerichte)aanpak en de samenwerking in het deelgebied Zuidoost Twente.

Bedrijvigheid en ondernemersklimaat

De aantrekkingskracht van Borne uit zich in nieuwe bedrijvigheid. Het groene karakter en de vele culturele activiteiten zorgen voor een steeds meer toenemend aantal toeristen naar Borne en de kerkdorpen. Er bestaat een goede samenwerking tussen de Bundeling Bornse Ondernemers, evenementenorganisatoren, bedrijven, de inwoners en de gemeentelijke organisatie. De raad heeft middelen beschikbaar gesteld om een economische visie op te stellen. Deze visie maakt straks onderdeel uit van de Omgevingsvisie, waaraan op dit moment vorm wordt gegeven. 

Op het Regionaal Bedrijven Terrein (RBT) in de gemeente Almelo vinden naar verwachting de laatste uitgiften plaats in 2024. De gemeenschappelijke regeling kan, op basis van de huidige inzichten, in juni 2025 worden beëindigd. Hiertoe worden de processtappen tot liquidatie van de gemeenschappelijke regeling, in afstemming met specialisten van de deelnemers, verder uitgewerkt. In de meerjarenraming van de gemeenschappelijke regeling is nog géén rekening gehouden met de beëindiging van de gemeenschappelijke regeling.

Vrijetijdseconomie

Om de ambities en doelen uit de vastgestelde visie ‘vrijetijdseconomie 2022-2032’ waar te kunnen maken heeft het college in 2023 een uitvoeringsprogramma vastgesteld. Dit uitvoeringsprogramma geeft de gemeente houvast voor de uitvoering van het toeristisch-recreatieve beleid voor de komende periode tot 2032. Het uitvoeringsprogramma bevat verschillende projecten en acties op het gebied van de vier verschillende doelen en actielijnen uit de vastgestelde visie. Er zijn verschillende stakeholders en/of partijen die voor de uitvoering in beeld zijn maar de belangrijkste partner voor de uitvoering is de Stichting Beleef Boeiend Borne (VisitBorne). Met deze stichting worden jaarlijks prestatieafspraken gemaakt (via beschikking arrangementsubsidie). Tenslotte zal er een verkenning plaatsvinden naar de mogelijkheden om een nieuwe organisatievorm in te richten voor de marketing en promotie van Borne. Dit gebeurt in samenspraak met de BBO (onder andere dorpsmanagement), de Srh (Stuurgroep Reclameheffing / ondernemersfonds) en de stichting Beleef Boeiend Borne. De verkenning richt zich op één organisatie, die zich bezig houdt met onder andere toerist info en citymarketing (nu via VisitBorne/Stichting Beleef Boeiend, dorpsmanagement (nu via BBO), evenementensubsidies en activiteiten die bijdragen aan het ondernemersklimaat (nu via Srh). In 2025 zal hierover worden gerapporteerd.